Avrupa Birliği (AB), yayımladığı yeni tüzükle Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nda (SKDM) kapsamlı değişikliklere gitti.
SKDM’nin sadeleştirilmesi, uygulanabilirliğinin artırılması ve işletmelere kolaylık sağlanması amacıyla hazırlanan düzenleme yürürlüğe girdi.
Yeni düzenleme, özellikle küçük ve orta ölçekli işletmeler (KOBİ), ihracatçılar ve ithalatçılar için önemli değişiklikler getiriyor. Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve Avrupa Birliği Genel Müdürlüğü tarafından paylaşılan bilgilere göre, revizyonun temel amacı, SKDM sürecini sadeleştirmek, idari yükleri azaltmak ve AB’nin karbon nötr hedeflerine daha verimli bir biçimde ulaşmak olarak öne çıkıyor.
Yeni düzenlemeyle birlikte, mevcut sistemde uygulanan 150 Euro’luk muafiyet eşiği kaldırılarak, bunun yerine yıllık 50 tonluk kütle bazlı eşik değeri getirildi. Böylece bir takvim yılı içinde SKDM kapsamındaki ürünlerden 50 ton veya daha az ithalat yapan KOBİ’ler sistemden muaf tutulacak.
Yeni düzenleme, emisyon hesaplama yöntemlerinde de sadeleştirmeye gidiyor. Buna göre:
- AB veya AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) ile uyumlu ülkelerden gelen girdiler, üçüncü ülkelerde SKDM kapsamındaki ürünlerin üretiminde kullanılıyorsa bu girdilere ait gömülü emisyonlar hesaplamaya dahil edilmeyecek.
- Emisyon hesaplamasında yalnızca SKDM ürün listesinde yer alan girdilerin emisyon değerleri dikkate alınacak.
Yeni SKDM düzenlemesi, varsayılan emisyon değerlerinin kullanımında da önemli bir değişikliğe gidiyor. İthalatçılar artık varsayılan değerlere dayalı beyanlarda bulunabilecek, doğrulama yalnızca gerçek emisyon beyanı yapıldığında istenecek.
Ayrıca varsayılan değerlerin hesaplanmasında da yeni bir yöntem benimsendi: AB ETS tesislerindeki “en kötü performans” ölçütü yerine, ithalat yapılan ülkeler arasından en yüksek varsayılan değerlere sahip 10 ülkenin ortalaması esas alınacak. Bu yöntem, veri güvenilirliğini artırırken ülkeler arası karşılaştırmayı da daha adil hale getirecek.
Raporlama ve mali yükümlülüklerde önemli kolaylıklar
AB’nin revize ettiği sistem, ihracatçılar ve ithalatçılar için idari ve mali kolaylıklar da getiriyor:
- Üçüncü ülkeden işletmeler artık SKDM sistemine doğrudan kaydolarak gömülü emisyon raporlarını kendileri sunabilecek.
- SKDM beyannamelerinin teslim süresi Mayıs sonundan Eylül sonuna uzatıldı. Yani ithalatçılar artık bir önceki yıla ait beyanlarını 30 Eylül’e kadar sunabilecek.
- SKDM sertifikası bulundurma oranı yüzde 80’den yüzde 50’ye düşürülecek.
- Elde kalan sertifikaların tamamının geri alınabilmesi sağlanacak.
- 2026 ithalatlarına ilişkin SKDM sertifikalarının alımı 1 Şubat 2027’ye ertelenecek.
- SKDM sertifika fiyatları 2026 için AB ETS piyasa fiyatlarının çeyrek ortalamasıyla, 2026 sonrasında ise haftalık olarak belirlenecek
Yeni düzenlemeyle, üçüncü ülkelerdeki ödenen karbon ücretlerinin SKDM mali yükümlülüğünden düşülmesi uygulaması genişletilecek.
Artık sadece menşe ülke değil, üretim sürecinde yer alan herhangi bir üçüncü ülkede ödenen karbon ücretleri de bu indirim kapsamında sayılabilecek.
Ayrıca, AB Komisyonu’nun belirleyeceği varsayılan karbon ücretleri de dikkate alınabilecek.