Belém’deki müzakereler zaman zaman çıkmaza girse de taraflar en nihayetinde bir anlaşmaya vardı.
Brezilya’nın Belém kentinde düzenlenen BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi’nin 30. Taraflar Konferansı (COP30) sona erdi. Ancak ortaya çıkan sonuç, iklim krizinin hızına ve ihtiyaç duyulan dönüşümün büyüklüğüne kıyasla oldukça sınırlı kaldı. Zirvede, gelişmiş ülkelerin uyum finansmanını üç katına çıkarma taahhüdü önemli bir kazanım olarak görülse de fosil yakıtlardan çıkış, ormansızlaşmayı durdurma ve emisyon azaltım hedeflerini sıkılaştırma gibi kritik başlıklar ya ertelendi ya da tamamen kapsam dışında bırakıldı.
Brezilya Devlet Başkanı Lula da Silva, zirveyi COP28’de verilen “fosil yakıtlardan uzaklaşma” taahhüdünü somut bir yol haritasına dönüştürme hedefiyle açmıştı. Ancak petrol ihracatçısı ülkeler başta olmak üzere hidrokarbon ekonomisine bağımlı devletler, metne fosil yakıtlarla ilgili herhangi bir ifade ekletmemeyi başardı. Dolayısıyla COP30 karar metninde fosil yakıtlardan çıkışa dair hiçbir ifade yer almadı.
Zirvedeki en somut ilerleme, iklim krizinin etkilerine karşı kırılgan ülkeleri korumayı amaçlayan uyum finansmanının en az üç katına çıkarılması kararı oldu. Bu fonun 120 milyar dolara ulaşması hedefleniyor. Ancak hedefin tamamlanması için 2030 yerine 2035 tarihi benimsenerek beş yıllık bir ertelemeye gidildi.
Belém’deki olumlu gelişmelerden biri de uzun süredir savunulan Adil Geçiş Mekanizması’nın resmi olarak kabul edilmesi oldu. Mekanizma yeşil dönüşüm sürecinin işçiler, kadınlar ve yerli topluluklar dahil tüm kesimler için adil yürütülmesi, sosyal hakların ve insan haklarının korunması ve karbonsuzlaşma politikalarının ekonomide yeni mağduriyetler yaratmaması konularını hedefliyor.
Fosil yakıt yol haritası COP dışında devam edecek
COP30 karar metninden çıkarılan fosil yakıt yol haritası, Brezilya başkanlığının kararıyla BM sürecinin dışında ilerleyecek. Plan; Hollanda–Kolombiya ortaklığında, Nisan ayında yapılacak bir uluslararası zirvede, 90 ülkenin desteğiyle yeniden şekillendirilecek.
COP30 Başkanı André Corrêa do Lago, oluşturulacak yol haritasının “1,5 dereceyle uyumlu bir fosil yakıtlardan çıkışın” temelini oluşturacağını ve COP31’e bu hususta bir rapor sunulacağını açıkladı.
Belém’de orman gündemi
Zirvenin Amazon’da düzenlenmesinin en önemli nedeni, ormanların iklim kriziyle mücadeledeki kritik rolünü öne çıkarmaktı. Ancak Brezilya’nın Çevre Bakanı Marina Silva’nın ormansızlaşmayı sona erdirmeye yönelik yol haritası oluşturma girişimi sonuçsuz kaldı. Plan, fosil yakıt yol haritasıyla ilişkilendirilince diplomatik olarak sonuçlanamadı.
Buna karşın Brezilya, COP30 dışında önemli bir adım attı: Tropical Forest Forever Facility (TFFF) adıyla milyarlarca dolarlık bir yatırım fonu başlatıldı. Fon kapsamında ormanları koruyan ülkelere ödeme yapacak. Şu ana kadar 7 milyar euro toplanan fon çerçevesinde yıl sonuna kadar 10 milyar dolar toplanması hedefleniyor.