Avrupa Komisyonu, Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması’nda (SKDM) önemli değişiklikler içeren yeni bir paket açıkladı.
Sanayi temsilcilerinden ve uluslararası ortaklardan gelen geri bildirimler doğrultusunda yapılan yeni düzenleme SKDM’nin etkinliğini artırmayı ve sistemde tespit edilen boşlukları kapatmayı amaçlıyor. Yeni düzenlemeyle birlikte, mekanizmanın kapsamı 2028 itibarıyla önemli ölçüde genişletilirken, karbon kaçağı riski altındaki Avrupa Birliği (AB) içinde üretim yapan şirketler için geçici bir destek fonu da devreye alınıyor.
Yeni düzenleme kapsamında 1 Ocak 2028’den itibaren, AB dışından ithal edilen belirli ürünler için, bu ürünlerin üretimi sırasında ortaya çıkan karbon emisyonları üzerinden bir bedel ödenecek. Böylece üretimin başka ülkelere kaydırılmasıyla ortaya çıkan karbon kaçağı riskinin önüne geçilecek.
Buna göre, 180 adet çelik ve alüminyum yoğunluğuna sahip aşağı akış ürünü mekanizma kapsamına alınacak. Makine, ekipman ve çeşitli sanayi ürünlerini içeren bu genişleme sayesinde, karbon maliyetinin yalnızca ham maddede değil, bu ham maddeleri kullanan nihai ve ara ürünlerde de dikkate alınması sağlanacak. Bu sayede tüm değer zinciri boyunca emisyon azaltımının sağlanması amaçlanacak.
Komisyonun analizlerine göre, kapsama alınacak ürünlerin yaklaşık yüzde 94’ü sanayi tedarik zincirlerinde kullanılan ara mallardan oluşuyor. Bu ürünlerin ortalama yüzde 79’u çelik ve alüminyum içeriyor ve genellikle ağır sanayi ile özel amaçlı ekipmanlarda kullanılıyor. Bunlar arasında metal bağlantı elemanları, silindirler, endüstriyel radyatörler ve döküm makineleri gibi ürünler yer alıyor. Kapsama giren ürünlerin yaklaşık yüzde 6’sı, hane halkı kullanımına yönelik nihai ürünlerden oluşuyor.
Daha sıkı önemler getiriliyor
Avrupa Komisyonu, SKDM’nin geçiş döneminde edinilen deneyimler ışığında başka önlemleri de devreye sokuyor. Bu kapsamda, özellikle yanlış beyan edilen emisyon yoğunlukları ve ürün izlenebilirliğine ilişkin raporlama yükümlülükleri sıkılaştırılacak.
Bununla birlikte üretim sürecinde kullanılan ön-tüketici çelik ve alüminyum hurdaları da SKDM hesaplamalarına dahil edilecek. Böylelikle hem AB içinde hem de ithal ürünlerde daha adil bir karbon fiyatlaması yapılması ve enerji yoğun ürünlerde emisyonların düşürülmesi amaçlanıyor.
Karbon kaçağına karşı Dekarbonizasyon Fonu hayata geçiriliyor
Yeni paketin en dikkat çekici unsurlarından biri de karbon kaçağı riski devam eden sektörler için oluşturulan geçici Dekarbonizasyon Fonu oldu. Fon, AB üreticilerinin üçüncü ülke pazarlarında daha ucuz ve daha yüksek emisyonlu ürünlerle rekabet ederken yaşadığı dezavantajı azaltmayı hedefliyor.
Bu çerçevede, karbon kaçağı riski sürdüğü tespit edilen ürünler için AB Emisyon Ticaret Sistemi (ETS) kapsamında ödenen karbon maliyetlerinin bir kısmı geri ödenecek. Fonun finansmanı, 2026 ve 2027 yıllarında SKDM sertifika satışlarından elde edilecek gelirlerin yüzde 25’inin üye devletler tarafından aktarılmasıyla sağlanacak; kalan yüzde 75’i ise AB’nin kendi bütçesinden karşılanacak.
SKDM geçiş dönemi değerlendirme raporu yayımlandı
Komisyon, düzenlemelerle eş zamanlı olarak SKDM’nin Ekim 2023–2025 arasındaki geçiş dönemine ilişkin bir değerlendirme raporu da yayımladı. Raporda, mekanizmanın karbon kaçağını önleme, küresel ölçekte karbon fiyatlamasını teşvik etme ve AB dışındaki ülkelerde dekarbonizasyon süreçlerini hızlandırma potansiyeline dikkat çekiliyor.
Raporda ayrıca, teknik destek ve kapasite geliştirme faaliyetlerinin, SKDM’nin AB sınırları ötesindeki etkisini güçlendirdiği vurgulanıyor. Nihai uygulama döneminin 1 Ocak 2026’da başlamasıyla birlikte, serbest tahsisatların 2034’e kadar kademeli olarak kaldırılacağı ve SKDM’nin bu sürece paralel şekilde tam olarak devreye gireceği hatırlatılıyor.