“Küresel Mutirão” adını taşıyan taslak metin, COP30’da müzakerelerin yönünü belirleyecek.
Brezilya’nın ev sahipliğinde Belem’de devam eden COP30 iklim müzakerelerinde ilk kapsamlı taslak metin yayımlandı. “Küresel Mutirão” adı verilen dokuz sayfalık taslak metin, fosil yakıtların geleceğinden iklim finansmanına ve emisyon hedeflerinin takibine kadar birçok kritik başlığı kapsıyor.
Taslak, müzakerelerin en yoğun anlaşmazlıkların yaşandığı alanlardan biri olan fosil yakıtlardan çıkış konusundaki derin ayrışmayı da açık şekilde yansıtıyor. Bu doğrultuda metinde üç farklı seçenek yer alıyor:
- Fosil yakıtların aşamalı olarak sonlandırılması için bir yol haritası hazırlanması,
- “Düşük karbon çözümleri” odaklı bir çalıştay veya fosil yakıt bağımlılığından uzaklaşmaya yönelik bakanlar düzeyinde bir yuvarlak masa toplantısı düzenlenmesi,
- Bu konuya hiç yer verilmemesi.
Taslak metnin dikkat çeken bir diğer bölümü, ülkelerin ulusal katkı beyanlarının (NDC) beş yılda bir yerine her yıl değerlendirilmesi önerisi oldu. Böylelikle küresel emisyon azaltımındaki ilerlemenin daha sık ve gerçek zamanlı izlenmesini amaçlanıyor. Ancak yıllık değerlendirme fikrinin, özellikle kapasite kısıtları olan ülkeler için teknik ve diplomatik yükümlülüklerini artırabileceği için tüm ülkeler tarafından eşit ölçüde kabul görmeyebileceği düşünülüyor.
Gelişmekte olan ülkeler için finansmanda “üç kat artış” önerisi
Taslak, iklim değişikliğine uyum sağlamak için gelişmekte olan ülkelere sağlanan uyum finansmanının 2030 veya 2035 yılına kadar üç katına çıkarılması çağrısını içeriyor. Öneri, özellikle iklim etkilerinden en fazla zarar gören düşük gelirli ülkelerin uzun süredir dile getirdiği bir talebi karşılıyor ve COP30’un uyum finansmanı konusundaki iddialı çizgisini pekiştiriyor.
Bununla birlikte, gelişmiş ülkelerin bu hedefe nasıl ulaşacağı ne kadarını kamu fonları ne kadarını özel finansman yoluyla sağlayacağı da belirsizliğini koruyor.
İklim–ticaret gerilimi de müzakerelerin merkezinde
Taslak, iklim ve ticaret arasındaki artan gerilimlerin de müzakerelerin merkezinde yer aldığını gösteriyor. Çin öncülüğündeki bir grup ülke, AB’nin Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması gibi “tek taraflı” ticaret önlemlerine yönelik eleştirilerini artırırken, Brezilya’nın yayımladığı taslak bu alanda dört farklı öneri sunuyor.
- WTO ve ilgili kurumların da katılacağı teknik toplantılar düzenleyerek karbon vergileri ve ticaretin iklimle ilişkisi üzerine teknik çalışmalar yapılması,
- Düzenli, resmî uluslararası diyalog toplantıları ile ülkelerin ticaret ve iklim kurallarını uyumlu hâle getirmesi.
- SKDM gibi önlemlerin ekonomik ve sosyal etkilerini izlemek için yeni bir değerlendirme platformu kurulması ve özellikle gelişmekte olan ülkelerin olası mağduriyetlerinin takip edilmesi,
- BM Genel Sekreteri liderliğinde 2026’da üst düzey bir ticaret–iklim zirvesi toplanması ve ardından yıllık küresel bir diyalog mekanizmasının başlatılması.
Müzakerelerin resmî takvime göre 21 Kasım Cuma günü sona ermesi planlanıyor. Ancak önceki COP’larda olduğu gibi, kritik başlıklarda uzlaşma sağlanamaması durumunda görüşmelerin hafta sonuna sarkması bekleniyor.
Taslağın bu denli erken ortaya çıkması, gözlemcilere göre, bu yılki müzakerelerde sonuç alma ihtimalinin güçlendiğine işaret ediyor. Asia Society Policy Institute’den iklim analisti Li Shuo, hazırlanan metnin önemine dikkat çekerek “Bu, istikrarlı bir ilerlemeyi temsil ediyor ve yakın COP tarihinde bu kadar erken yayımlanan en temiz taslaklardan biri olabilir” değerlendirmesinde bulunuyor.