Türkiye su verimliliği konusunda harekete geçiyor

Tarım ve Orman Bakanlığınca “Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2033)” yayımlandı.

Küresel iklim değişikliği, yağış rejimlerindeki değişikliklere yol açarak su kaynaklarını ve tatlı su ekosistemlerini olumsuz etkiliyor. Azalan yağışlarla birlikte su stresi yaşaması beklenen Akdeniz iklim kuşağında yer alan Türkiye de küresel iklim değişikliğinden en fazla etkilenecek ülkeler arasında yer alıyor.

Hızlı nüfus artışı, sanayileşme ve kentleşme gibi faktörler su talebini artırırken, iklim değişikliği tahminleri önümüzdeki yüz yıl içinde su kaynaklarımızın yaklaşık yüzde 25 oranında azalacağı yönünde. Bu durum, su kaynaklarının yönetimini ve verimliliğini artırmak için acil önlemler alınmasını gerektiriyor.

Bu amaçla, Türkiye’de kentsel, endüstriyel ve tarımsal faaliyetler için su kaynaklarının verimli ve sürdürülebilir kullanılmasının sağlanması ve su verimliliğini artıracak bilgi ve teknolojinin yaygınlaştırılması için Tarım ve Orman Bakanlığı koordinasyonunda başlatılan Su Verimliliği Seferberliği kapsamında “Su Verimliliği Strateji Belgesi ve Eylem Planı (2023-2033)” hazırlandı.

Tüm sektörlerde su verimliliğinin yaygınlaştırılması maksadıyla ileriye dönük hedeflerin ve stratejilerin belirlendiği eylem planı kapsamında, su kullanımlarına yönelik mevcut durum, ulusal ve uluslararası mevzuat, yürürlükte olan plan, program ve belgeler analiz edildi ve küresel ölçekte su verimliliği uygulamaları değerlendirildi.

Değerlendirmeler sonucunda, suyun tüm sektörlerde verimli kullanılmasına yönelik stratejiler ve eylemler ile sorumluluk yüklenecek ve iş birliği yapılacak kurum ve kuruluşlar belirlendi.

Hazırlanan belgedeki su verimliliği hedefleri, stratejileri ve eylemleri “Endüstriyel Su Kullanım Verimliliği”, “Kentsel Su Kullanım Verimliliği”, “Tarımsal Su Kullanım Verimliliği”, “Bütün Sektörleri Etkileyen Su Kullanım Verimliliği” olmak üzere dört ana eksen üzerinden oluşturuldu.

Sanayide su verimliliğinde yüzde 50 hedefi belirlendi

“Endüstriyel Su Kullanım Verimliliği” başlığı altında sanayide temiz üretim tekniklerinin yaygınlaştırılması ve su verimliliği tedbirlerinin uygulanmasıyla yüzde 50’ye varan oranlarda su kazanımı sağlanması hedeflendi ve bu hedef doğrultusunda stratejiler ve eylemler belirlendi. Belirlenen hedeflere ulaşılması için, “sanayide su kullanım verimliliğindeki mevcut sorunlar” tespit edildi.

Bu sorunlar:

• Sanayi su kullanımına yönelik ölçüm, izleme ve denetim konularında kurumlar arası koordinasyon ve iş birliği eksikliği,
• Suyun verimli kullanımını zorlayıcı/teşvik edici yasal düzenleme yetersizliği/eksikliği,
• Sanayi su verimliliğinde planlamaya esas teşkil eden (sektörel bazda ya da prosesler bazında su tüketimi) güncel ve güvenilir verilerin teminindeki yetersizlikler,
• Sanayi yatırımları planlanırken uzun vadeli kümülatif su kullanımının ve havzalardaki su durumunun yeterince dikkate alınmaması,
• Sanayi su kullanımında kaynak maliyetini de içeren, suyun verimli kullanımını teşvik edecek fiyatlandırma sistemi bulunmaması nedeni ile temiz üretim teknolojilerinin maliyetlerinin sanayicide isteksizlik oluşturması,
• Her sektöre özel BREF (AB temiz üretim referans dokümanları) belge çevirilerinin olmaması ve sektör paydaşlarının dokümanlardan yeterince yararlanamaması,
• Proses kullanım sularının yeniden kullanımına ilişkin alternatiflerin yeterince yaygınlaştırılamaması,
• Kullanılmış suların arıtılarak geri kullanımı, yağmur suyu, vb. diğer alternatif su kaynaklarının kullanımı konusunda teknik bilgi, tecrübe ve farkındalık eksikliği olması,
• Endüstriyel atıksuların ön arıtma sonrasında genel kanalizasyon sistemine deşarj edilmesi nedeniyle atık su arıtma tesislerinden çıkan suyun yeniden kullanım potansiyelinin azalması,
• Su geri kazanımı prosesinde ileri arıtma neticesinde ortaya çıkan konsantrenin yönetiminde karşılaşılan zorluklar,
• Madencilikte zenginleştirme vb. proseslerde suyun verimli kullanılmasına yönelik çalışmaların yetersizliği,
• Ürün ve hizmetlerin tüketici tarafından kullanımında su verimliliği çalışmalarını önceleyen bilinçlendirme ve farkındalık oluşturmaya yönelik uygulamaların olmaması olarak belirlendi.

Söz konusu sorunların çözümü ve sanayide temiz üretim tekniklerinin ve su verimliliği tedbirlerinin uygulanmasıyla yüzde 50’ye varan oranlarda su kazanımı sağlanması için ise,

1. Sanayi sektöründe su verimliliğinin artırılması için yasal, idari ve teknik altyapının güçlendirilmesi,
2. Sanayide su verimliliği uygulamaları kapsamında farkındalığın artırılması, iyi uygulamaların yaygınlaştırılması ve kamu kurumları, üniversiteler, sanayi sektörüyle ilişkili STK’lar ve özel sektör iş birliğinin sağlanması,
3. Ölçüm ve izleme sistemlerinin geliştirilmesi ve güncel envanterlerin oluşturulması,
4. Havza su yönetiminin kurumsal yapısı ile organize sanayi bölgeleri yönetimleri, sanayi odaları, sanayi sivil toplum kuruluşları arasında suyun verimli kullanımı denetimine yönelik kurumsal bağlantı ve iş birliği yapısının geliştirilmesi,
5. Endüstriyel su kullanımında verimliliği teşvik edecek fiyatlandırma konusunda yasal düzenleme oluşturulması stratejileri belirlendi.

Tarımda sulama randımanı değeri yüzde 60’a çıkarılacak

Kentsel su verimliliği yaklaşımı ise içme ve kullanma suyu sistemlerinde su verimliliği ve bireysel su verimliliği; turizm, kamu, hizmet sektörü gibi kentsel ölçekte kurum ve kuruluşlarda su kullanımları, suyun kaynaktan çekilmesi, arıtılması, şebekeye iletilmesi, kullanıcılar tarafından tüketilmesi, atıksuyun arıtılması, arıtılmış suyun yeniden kullanımı ve suyun verimli kullanılmasını teşvik edici fiyatlandırma bileşenlerini kapsayacak şekilde ele alındı.

Bu doğrultuda mevzuat gereği 2033 yılına kadar bütün belediyelerde su kayıpları oranının yüzde 25; 2040 yılına kadar yüzde 10 seviyesine düşürülmesi hedefi doğrultusunda suyun verimli kullanımını artıracak çalışmaların hayata geçirilmesine yönelik stratejiler ve eylemler ortaya konuldu.

Tarımsal Su Kullanım Verimliliği kapsamında, Devlet Su İşleri Genel Müdürlüğü tarafından işletilen ve devredilen sulamalarda, sulama randımanı değeri yaklaşık yüzde 50,4 olarak hesaplandığı belirtilerek, bu oranın 2030 yılına kadar yüzde 60 ve 2050 yılına kadar yüzde 65 seviyesine yükseltilmesi hedeflendi. Bu hedeflere istinaden, tarımsal sulama verimliliğini artıran uygulamaların yaygınlaştırılmasına yönelik stratejiler ve eylemler belirlendi.

Bütün Sektörleri Etkileyen Su Kullanım Verimliliği kapsamında ise yağmur suları, gri sular, kullanılmış sular gibi alternatif su kaynaklarının kullanımının yaygınlaştırılması, havza ölçeğinde toplam su ayakizi büyüklüğünün ve azaltım tedbirlerinin belirlenmesi, sanal su transferlerinin ve havzalardaki su mevcudiyetinin izlenmesi, iklim değişikliğinin su kaynaklarına etkilerine yönelik projeksiyonlara göre havza ölçeğinde verimlilik tedbirleri dikkate alınarak planlamalar yapılmasına yönelik tedbirler belirlendi.